IPSS: Điểm triệu chứng tuyến tiền liệt quốc tế (International Prostate Symptom Score)

DS. Trần Phạm Thức

Tuyến tiền liệt của nam giới nằm phía dưới bàng quang và bao quanh đoạn niệu đạo trên. Tuyến có chức năng tiết tinh dịch có tính kiềm, có các yếu tố giúp nuôi dưỡng và bảo vệ tinh trùng trên con đường đi tìm trứng, huyền thoại liên quan đến tuyến tiền liệt là nó chứa điểm G của nam giới và là khởi nguồn của phương pháp bế tinh trong y học cổ truyền.

Tuyến tiền liệt bình thường có thể tích từ 15-30 ml. Ở người trên 50 tuổi, thể tích trung bình tăng từ 24 ml lúc 50 tuổi cho đến khoãng 38 ml lúc 80 tuổi mà không ảnh hưởng nhiều đến các triệu chứng tiểu tiện. Các thăm dò dịch tể cho thấy có chừng 1/3 nam giới 50-60 tuổi có tăng sinh thể tích tiền liệt tuyến.

Tuyến tiền liệt lớn sẽ đè lên niệu đạo làm hẹp đường chảy của nước tiểu đồng thời ảnh hưởng đến chức năng cơ thắt cổ bàng quan niệu đạo kiểm soát sự đi tiểu làm cho bệnh nhân tiểu chậm, tiểu khó, són tiểu hay tiểu lắc nhắc (đái láu), khi đó bệnh nhân bị phì đại tuyến tiền liệt có triệu chứng.

Phì đại tuyến tiền liệt có triệu chứng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và có thể gây các biến chứng là nhiễm trùng đường tiểu, tiểu máu, sỏi bàng quang, sỏi thận và nặng nề hơn là suy thận…

Nam giới trên 50 tuổi có thể tự áp dụng bảng tính điểm IPSS (Điểm triệu chứng tuyến tiền liệt quốc tế) để xem mình có bị triệu chứng bệnh phì đại tuyến tiền liệt hay không.

Tự trả lời các câu hỏi sau đây:

1. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn cảm thấy đi tiểu không hết nước tiểu ?
2. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn cảm thấy cần phải đi tiểu lại trong vòng 2 giờ sau khi đã đi tiểu?
3. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn cảm thấy dòng nươc tiểu bị gián đoạn và ngắt quãng ?
4. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn cảm thấy khó nín tiểu đươc ?
5. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn cảm thấy dòng nước tiểu chảy yếu đi ?
6. Trong tháng vừa qua, bao nhiêu lần bạn phải gắng sức mới tiểu được?
7. Trong tháng vừa qua, trung bình bao nhiêu lần bạn phải thức dậy đi tiểu mỗi đêm ?

Điểm cho các câu trả lời :

• Không lần nào : 0 điểm
• It hơn 1 trong 5 lần : 1 điểm
• It hơn một nữa số lần : 2 điểm
• Khoãng một nữa số lần : 3 điểm
• Nhiều hơn một nữa số lần : 4 điểm
• Hầu như luôn luôn : 5 điểm

Câu hỏi số bảy có điểm từ 0-5 tùy theo số lần.

• Triệu chứng nhẹ: 1-7 điểm
• Trệu chứng vừa: 8-19
• Triệu chứng nặng: 20-35

Nếu nam giới có điểm từ 8 trở trở lên thì phải đi khám và điều trị, khám cơ bản và dể dàng nhất là siêu âm xem kích thước tuyến có lớn không, thể tích nước tiểu tồn dư sau đi tiểu có nhiều không cũng như xem có biến chứng sỏi thận, sỏi bàng quang, thận ứ nước hay không…

Lựa chọn ưu tiên đối với phì đại tuyến tiền liệt có triệu chứng là điều trị thuốc :

1. Các thuốc ức chế alpha 1 adrenergic receptor như Doxazocin (Carduran) ,Tamsulosin ( Hanal OCAS) Terazosin… giãn cơ thắt bàng quan niệu đạo làm dể tiểu.
2. Các thuốc ức chế 5 alpha reductase liên quan đến chuyển hóa Testosterone như Dutasteride (Advodart), Finasteride (Proscar) tác động vào cơ chế phát triễn tế bào tuyến nên có thể thu nhỏ kích thước tuyến, thuốc có hiệu quả chậm sau 3 tháng, đôi khi cần đến 6 tháng.
   Các nghiên cứu cho thấy trong nhiều trường hợp việc kết hợp hai nhóm thuốc này cho một kết quả tốt.
3. Gần đây, có xác nhận việc dùng các thuốc ức chế 5- phosphodiesterase như Tadalafil trong điều trị rối loạn cương có tác dụng cải thiện các triệu chứng phì đại tiền liệt tuyến cũng với cơ chế giãn cơ trơn.

Lưu ý các thuốc cây cỏ của thế giới như Pygeum trích từ vỏ cây mận Châu Phi (African plum, Pygeum africanum), Saw palmetto (trích tinh trái chín cây lá tơi, Serenoa repens, Serenoa serrulata), Chiết xuất lá cây Trinh nữ hoàng cung của Việt nam (Crinum latifolium L) chưa được sự chấp thuận hoặc đồng thuận của FDA, các chuyên gia hay các Hội niệu khoa hàn lâm.

Phẫu thuật khi mức triệu chứng nặng nề, có biến chứng nghiêm trọng và điều trị thuốc không cải thiện. Hiện có nhiều phương pháp phẫu thuật hiện đại ít gây ảnh hưởng đến chức năng tiểu tiện hay tình dục của nam giới.

Bài viết tổng hợp từ nhiều nguồn…/.