Quản lý các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh

Dịch: SVD4. Trần Hữu Tri, Bùi Đức Trung, Lê Tấn Trung – Trường ĐH Y Dược Huế

Hiệu đính: DS. Hoàng Thị Hồng Thanh – Cựu SV ĐH Dược Hà Nội.

Sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ, đổ mồ hôi, thay đổi trạng thái và sự gián đoạn của giấc ngủ – đây là những điều xảy ra chung của phụ nữ khi họ bắt đầu “Thay đổi”, hay còn gọi là mãn kinh. Sự xuất hiện này là quá trình chuyển đổi sinh lý tự nhiên khi người phụ nữ ngừng sản xuất trứng và chức năng buồng trứng bị suy giảm. Tuổi mãn kinh xảy ra rất khác nhau, thường từ 40 đến 55 tuổi, nhưng tuổi trung bình xuất hiện ở Hoa Kỳ là khoảng 51 tuổi; người hút thuốc lá trải qua quá trình chuyển đổi này khoảng 2 năm trước đó.¹ Một chẩn đoán chính thức của thời kỳ mãn kinh được đưa ra sau 12 tháng kể từ chu kỳ kinh nguyệt cuối cùng.

Thời gian dẫn đến mãn kinh được biết đến như là giai đoạn tiền mãn kinh hoặc giai đoạn chuyển tiếp mãn kinh, thường bắt đầu từ giữa những năm 40 tuổi và kéo dài khoảng 4 năm.¹ Trong giai đoạn này,nồng độ hormone thay đổi, gây ra hầu hết các triệu chứng liên quan. Hầu hết phụ nữ trải qua một số hoặc tất cả các triệu chứng liên quan đến mãn kinh (BẢNG 1); tuy nhiên các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh (VMS, ví dụ nóng bừng, nóng rực và đổ mồ hôi ban đêm) là những triệu chứng phổ biến nhất và được xem là những triệu chứng dấu hiệu ảnh hưởng đến gần 80% phụ nữ.^2-4

Nóng bừng diễn tả sự khởi phát đột ngột của một cảm giác nóng quá mức, đặc biệt là ở mặt, cổ và vùng ngực; nóng rực được mô tả cùng với việc đổ mồ hôi, đôi khi theo sau là một sự rùng mình vì lạnh.⁵ Những thuật ngữ này thường được sử dụng thay đổi cho nhau. Những cảm giác này thường kéo dài từ 1 đến 5 phút và cũng có thể kèm theo đỏ bừng, buồn nôn, lo lắng và tim đập nhanh.⁶ Khoảng 87% phụ nữ cho biết đang trải qua những cơn nóng bừng hàng ngày, với gần 33% trải qua 10 lần trở lên mỗi ngày.⁶ Các triệu chứng trong phạm vi nghiêm trọng, nhưng có thể đủ nghiêm trọng để làm suy yếu tâm lý và tình trạng khỏe mạnh chung, ảnh hưởng xấu đến hoạt động bình thường hàng ngày.⁷Thông thường, những triệu chứng này có thể kéo dài từ 5 đến 7 năm, nhưng có thể tồn tại trong nhiều thập kỷ hoặc thậm chí là suốt đời với tỉ lệ lên đến 15% phụ nữ.^3,4,8

Liệu pháp thay thế hormon (HRT) đã từng là một lựa chọn để điều trị chocác triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh nhưng đã không được ủng hộ do ảnh hưởng tiêu cực đến tim mạch và ung thư vú. Nhiều phụ nữ đang tìm kiếm giải pháp thay thế để quản lý các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh; khoảng 50% đang lựa chọn sử dụng liệu pháp bổ sung và hàng năm, hàng triệu đô la được chi cho các sản phẩm OTC.^9,10 Cùng với sự gia tăng số lượng phụ nữ sẽ chuyển tiếp qua giai đoạn mãn kinh trong thập kỷ tới, các dược sĩ sẽ gặp phải những bệnh nhân tìm kiếm sự hỗtrợ từ những cơn nóng bừng và đổ mồ hôi ban đêm. Dược sĩ cần có sự hiểu biết về tính hiệu quả và sự an toàn của các lựa chọn không kê đơn có ích cho bệnh nhân.

Thay đổi lối sống

Có rất nhiều cách thay đổi lối sống có thể được thực hiện và nên được khuyến khích để giúp phụ nữ làm giảm các triệu chứng vận mạch liên quan đến mãn kinh. Nhiều phụ nữ đã xác định được các yếu tố gây nên như rượu, thức ăn cay và thức ăn hoặc đồ uống nóng; tránh những chất như vậy có thể giúp làm giảm sự xuất hiện của các triệu chứng. Nếu bệnh nhân là người hút thuốc lá, nên khuyến khích mạnh mẽ việc ngừng hút thuốc; người hút thuốc có nhiều triệu chứng nặng hơn do tác động kháng estrogen của khói thuốc lá.² Những gợi ý khác bao gồm thay đổi lối sống giúp giảm hoặc giúp ngăn ngừa nhiệt độ cơ thể tăng lên (BẢNG 2).

Đã có nhiều cuộc tranh luận về việc tập thể dục có ảnh hưởng lâm sàng ở mức độ nghiêm trọng và tần suất của các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh. Nhiều nghiên cứu quan sát đã cho thấy ít đợt bệnh ở những phụ nữ tập thể dục thường xuyên, nhưng những nghiên cứu hệ thống ngẫu nhiên và có đối chứng gần đây đã không thể hiện được lợi ích của việc tập thể dục trên các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh.^11-13 Tuy nhiên, không có nghĩa là không có lợi ích gì ở những phụ nữ tiền mãn kinh và mãn kinh. Tập thể dục vừa phải nên được khuyến cáo; việc duy trì một chế độ tập thể dục lành mạnh đã được chứng minh làm tăng chất lượng cuộc sống, cải thiện chức năng nhận thức và thể chất, giảm tỷ lệ tử vong, thúcđẩy giảm cân, ngăn ngừa bệnh tim, và ngăn ngừa sự hủy xương.¹⁴

Isoflavone bổ sung và chiết xuất

Isoflavone là một nhóm các hợp chất tự nhiên được tìm thấy trong trái cây, ngũ cốc và rau quả có cấu trúc tương tự như estrogen và có ái lực với thụ thể estrogen. Các chất này đã cho thấy tìm ra cả chất chủ vận estrogen và chất đối kháng estrogen khi ăn uống với số lượng lớn.^4,15 Hai loại isoflavone ăn kiêng cụ thể, genistein và daidzein, được tìm thấy ở nồng độ cao trong các loại đậu như đậu nành, đậu xanh, đậu lăng và cỏ ba lá đỏ. Sự quan tâm ban đầu đối với các hợp chất này đối với việc quản lý các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh xuất phát từ sự quan sát rằng phụ nữ Châu Á, những người theo truyền thống tiêu thụ một lượng lớn đậu nành trong chế độ ăn uống của họ, dường như có tỷ lệ thấp hơn các triệu chứng mãn kinh.^6,15

Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện đánh giá hiệu quả của đậu nành ăn kiêng, cũng như các chất bổ sung và chất chiết xuất từ ​​đậu nành isoflavonoid, trên các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh. Hầu hết các nghiên cứu này đều bị hạn chế bởi quy mô mẫu nhỏ cũng như các nhược điểm thiết kế nghiên cứu khác, bao gồm thời gian nghiên cứu ngắn và không có khả năng tính đến biến đổi sản phẩm theo từng lô trong sản xuất các sản phẩm này. Mặc dù một số nghiên cứu báo cáo sự giảm nhẹ triệu chứng, hầu hết các nghiên cứu không chứng minh được những sản phẩm này có hiệu quả hơn so với giả dược.^4,6,9,15

Một phân tích meta Cochrane năm 2013 được thực hiện trên 43 nghiên cứu ngẫu nhiên, có đối chứng trên 4.084 bệnh nhân để đánh giá hiệu quả và tính an toàn của các sản phẩm thực phẩm, chất chiết xuất và chất bổ sung có chứa lượng phytoestrogen cao trong cải thiện các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh. ở phụ nữ mãn kinh và sau mãn kinh. Mặc dù các sản phẩm này đã được dung nạp tốt và không thể hiện bất kỳ tác dụng không mong muốn bất lợi nào, nhưng không có dấu hiệu cho thấy chúng có lợi ích lâm sàng đáng kể.¹⁵

Black Cohosh

Black Cohosh (Actaea racemosa hoặc Cimicifuga racemosa) là một chất bổ sung thảo dược phổ biến được sử dụng rộng rãi để quản lý các triệu chứng vận mạch liên quan đến mãn kinh.^4,16 Nó có sẵn trong một số chế phẩm; một sản phẩm thương mại phổ biến hiện nay là Remifemin. Mặc dù phổ biến rộng rãi, các thành phần hoạt chất trong black cohosh không rõ và cơ chế đưa ra của nó nhận thấy lợi ích vẫn còn chưa rõ ràng. Mặc dù nó từng được cho là có hoạt động giống như estrogen, nhưng hiện nay sản phẩm được cho là có cấu tạo dược lý phức tạp hơn bao gồm hoạt động chống viêm và chống oxy hoá cũng như khả năng thay đổi các đường dẫn truyền serotonergic.⁴

Một số nghiên cứu đã được thực hiện đánh giá hiệu quả của black cohosh trong việc quản lý các triệu chứng của mãn kinh. Mặc dù một số nghiên cứu có kết quả mâu thuẫn nhau, nhưng dường như black cohosh, đơn lẻ hoặc kết hợp với isoflavone đậu nành hoặc các chất bổ sung thảo dược khác, không làm giảm tần suất hoặc mức độ nghiêm trọng của các cơn nóng bừng.^17-19 Một tổng quan Cochrane 2012 của 16 nghiên cứu có đối chứng cũng không thể chứng minh lợi ích lâm sàng liên quan đến việc bổ sung thảo dược.⁴

Một số báo cáo về khả năng nhiễm độc gan có liên quan đến việc sử dụng black cohosh. Như vậy, sản phẩm có chứa black cohosh mang theo một tuyên bố cảnh báo “ngưng sử dụng và tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu bạn có một rối loạn ở gan hoặc phát triển các triệu chứng của bệnh gan, chẳng hạn như đau bụng, nước tiểu sẫm màu, hoặc vàng da.”⁴

Dựa trên sự thiếu hiệu quả về tài liệu và các mối quan ngại về an toàn tiềm ẩn liên quan đến việc sử dụng black cohosh, Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG)đã kết luận rằng không có đủ bằng chứng để hỗ trợ việc sử dụng black cohosh trong các triệu chứng mãn kinh vào thời điểm này. Tuy nhiên, xã hội tin rằng nghiên cứu sâu hơn về sản phẩm thảo dược này sẽ chứng minh được hiệu quả.⁶

Các chất bổ sung khác

Các chất bổ sung khác nhau đã được sử dụng trong quản lý các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh bao gồm Dioscorea villosa hoặc khoai lang mọc dại, cây anh thảo, dong quai (thảo dược Trung Quốc), nhân sâm Mỹ, kava kava và rong biển St. John’s. Bằng chứng từ các thử nghiệm lâm sàng cho thấy lợi ích mâu thuẫn và hạn chế.^4,20-22 Các hướng dẫn hiện tại không hỗ trợ việc sử dụng các chất như thế vào thời điểm này.^4,6

Kết luận

Người ta ước tính rằng hơn 50 triệu phụ nữ Mỹ sẽ lớn hơn 51 tuổi vào năm 2020.²³ Thời kỳ mãn kinh là thời điểm chuyển tiếp cho nhiều phụ nữ và các dược sĩ có thể là một nguồn hỗ trợ và thông tin có giá trị. Dược sĩ sẽ gặp nhiều bệnh nhân hỏi về các liệu pháp liên quan đến việc quản lý các triệu chứng vận mạch của thời kỳ mãn kinh. Các hướng dẫn hiện tại và dữ liệu hiện có không hỗ trợ việc sử dụng các sản phẩm không kê đơn thay thế phổ biến mà không có lợi ích về mặt thương mại. Dược sĩ có thể giúp bệnh nhân đánh giá mức độ trầm trọng của các triệu chứng mãn kinh và đưa ra tư vấn về những thay đổi lối sống khác nhau và giới thiệu chuyên nghiệp khi thích hợp.

THÔNG TIN BỆNH NHÂN

Chế độ tự chăm sóc thời kỳ mãn kinh Mãn kinh là một quá trình tự nhiên đánh dấu sự kết thúc của chu kỳ kinh nguyệt. Nó xảy ra 12 tháng sau kỳ kinh nguyệt cuối cùng. Quá trình này xảy ra ở tất cả phụ nữ, thường ở độ tuổi 40 hoặc 50. Tuy nhiên, nó vẫn có thể xảy ra ở độ tuổi trẻ hơn hoặc già hơn.

Các triệu chứng mãn kinh là gì?

Phụ nữ thường sẽ bắt đầu trải qua triệu chứng mãn kinh khoảng 4 năm trước chu kỳ kinh nguyệt cuối cùng của họ. Trong thời gian này, các khoảng thời gian có thể không đều. Chúng có thể dài hơn, ngắn hơn, nặng hơn, nhẹ hơn hoặc ít thường xuyên hơn. Ngoài ra, việc mang thai vẫn có thể xảy ra.

Các triệu chứng phổ biến nhất liên quan đến mãn kinh bao gồm nóng bừng hoặc nóng rực, khô âm đạo, đổ mồ hôi ban đêm, thay đổi tâm trạng, tăng cân, rụng tóc, da khô và giảm kích thước vú.Nóng bừng/nóng rực là những cảm giác bất thường của nhiệt độ xung quanh trên ngực và mặt, nhưng chúng có thể lan ra các phần khác của cơ thể. Cảm giác này thường kéo dài từ 2 đến 4 phút và nó có thể gây đổ mồ hôi và đánh trống ngực, tiếp theo là ớn lạnh, run và lo lắng. Khi những điều này xảy ra vào ban đêm, chúng có thể làm gián đoạn giấc ngủ và gây ra mức năng lượng thấp.

Làm thế nào để tôi có thể làm giảm các triệu chứng mãn kinh?

Các triệu chứng mãn kinh thường là tạm thời đối với hầu hết phụ nữ. Nóng bừng có thể được giảm bớt bằng cách mặc quần áo theo lớp mà có thể dễ dàng cởi bỏ. Uống một ly nước lạnh, hoặc làm mát môi trường bằng cách sử dụng một cái điều hòa hoặc quạt, có thể giúp làm giảm những cảm giác này. Điều quan trọng là phải biết nguyên nhân gây nên những cơn nóng bừng này, để họ có thể tránh được. Các yếu tố kích hoạt thông thường bao gồm thực phẩm và đồ uống nóng, các thực phẩm cay, đồ uống chứa caffein, rượu, căng thẳng và thời tiết ấm áp.

Nóng bừng có thể khiến phụ nữ thức dậy vào ban đêm, điều này có thể dẫn đến ngủ không đủ. Caffeine, tập thể dục và uống rượu quá mức cần tránh trước khi đi ngủ.

Phụ nữ bị khô âm đạo có thể sử dụng các chất bôi trơn hoặc chất dưỡng ẩm âm đạo OTC dựa trên nền tảng là nước. Tránh các sản phẩm có chứa glycerin, vì chúng có thể gây nóng và kích ứng.

Các kỹ thuật thư giãn, như thở sâu, thở nhịp nhàng, hình ảnh có hướng dẫn và xoa bóp, có thể làm giảm các triệu chứng. Ngưng hút thuốc cũng có thể có lợi ở những phụ nữ đang trải qua thời kỳ mãn kinh vì hút thuốc có thể làm cho phụ nữ trải qua thời kỳ mãn kinh sớm hơn và có nhiều cơn nóng bừng hơn.

Thực phẩm bổ sung thảo dược và thuốc thay thế thực sự tác động?

Khi gặp các triệu chứng mãn kinh, nhiều phụ nữ có xu hướng thử nhiều loại thực phẩm và các sản phẩm OTC. Chúng bao gồm thực phẩm chứa phytoestrogen (isoflavone và lignan). Isoflavone có thể được tìm thấy trong đậu nành, đậu xanh, đậu lăng và các cây họ đậu khác. Lignans có thể được tìm thấy trong hạt lanh, ngũ cốc nguyên hạt và một số trái cây và rau củ. Mặc dù những thực phẩm này có thể khỏe mạnh nhưng chúng vẫn chưa được chứng minh có hiệu quả trong việc làm giảm các triệu chứng mãn kinh.

Hai sản phẩm OTC phổ biến nhất mà phụ nữ sử dụng để điều trị các triệu chứng mãn kinh là black cohosh và dầu anh thảo buổi tối. Cả hai sản phẩm đã được chứng minh là không có hiệu quả và black cohosh có thể gây hại cho gan.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng yoga, tai chi, và Qigong có thể làm giảm số lượng những cơn nóng bừng mà phụ nữ trải qua. Nếu thử một cách nào trong số này, điều quan trọng là học các lớp để tìm hiểu kỹ thuật thích hợp. Một cách khác mà phụ nữ có thể thử là châm cứu. Điều này có thể làm giảm nóng bừng, nhưng có thể không tác động ở tất cả phụ nữ.

Tôi phải làm gì nếu các triệu chứng của tôi không cải thiện?

Điều quan trọng là theo dõi các triệu chứng của bạn. Nếu bạn cảm thấy rằng chúngkhông được cải thiện mặc dù đã thử nhiều kỹ thuật tự chăm sóc và các chất bổ sung khác nhau, hãy liên hệ với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ của bạn, những người có thể kê đơn thuốc để giúp làm giảm các triệu chứng mãn kinh của bạn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Grady D. Quản lý các triệu chứng mãn kinh. N Engl J Med. 2006; 355 (22): 2338-2347.
2. Maclennan AH. Đánh giá dựa trên bằng chứng các liệu pháp ở giai đoạn mãn kinh. Int J Evid Dựa Healthc. 2009; 7 (2): 112-123.
3. Avis NE, Crawford SL, Greendale G, và các cộng sự Thời gian triệu chứng vasomotor mãn kinh trong quá trình chuyển đổi mãn kinh. JAMA Intern Med . 2015; 175 (4): 531-539.
4. Quản lý không theo hốc độ các triệu chứng vasomotor mãn kinh: tuyên bố vị trí năm 2015 của Hội về mãn kinh Bắc Mỹ. Mãn kinh NYN . 2015, 22 (11): 1155-1172; câu đố 1173-1174.
5. Nelson HD. Mãn kinh. Lancet . 2008; 371 (9614): 760-770.
6. Thông báo Thực hành ACOG số 141: Quản lý các triệu chứng mãn kinh. Obstet Gynecol . 2014; 123 (1): 202-216.
7. Gartoulla P, Bell RJ, Worsley R, Davis SR. Các triệu chứng vận mạch gây khó chịu vừa phải vừa phải có liên quan đến phúc lợi chung của tâm lý ở phụ nữ ở tuổi trung niên. Maturitas . 2015, 81 (4): 487-492.
8. Tice JA, Grady D. Các chất thay thế cho estrogen để điều trị các cơn nóng bừng: họ có hiệu quả và an toàn không? JAMA . 2006; 295 (17): 2076-2078.
9. Franco OH, Chowdhury R, ​​Troup J, et al. Sử dụng phương pháp trị liệu dựa vào thực vật và triệu chứng mãn kinh: tổng quan có hệ thống và phân tích meta. JAMA . 2016, 315 (23): 2554-2563.
10. Nedrow A, Miller J, Walker M, et al. Các liệu pháp bổ sung và thay thế cho việc quản lý các triệu chứng liên quan đến mãn kinh: một tổng quan bằng chứng có hệ thống. Arch Intern Med . 2006; 166 (14): 1453-1465.
11. Daley A, Stokes-Lampard H, Thomas A, MacArthur C. Tập thể dục các triệu chứng mãn kinh vasomotor. Cơ sở dữ liệu Cochrane Syst Rev . 2014; (11): CD006108.
12. Jull J, Stacey D, Beach S, và các cộng sự Các can thiệp về lối sống tập trung vào sự thay đổi trọng lượng của cơ thể trong suốt quá trình chuyển đổi mãn kinh: một tổng quan có hệ thống. J Obes. 2014, 2014: 824310.
13. Daley AJ, Thomas A, Roalfe AK, et al. Hiệu quả của việc tập thể dục như là điều trị triệu chứng mãn kinh mạch máu: thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên. BJOG . Năm 2015, 122 (4): 565-575.
14. Grindler NM, Santoro NF. Mãn kinh và tập thể dục. Mãn kinh NYN . 2015, 22 (12): 1351-1358.
15. Lethaby AE, Brown J, Marjoribanks J, và các cộng sự Phytoestrogens cho các triệu chứng mãn kinh vasomotor. Cơ sở dữ liệu Cochrane Syst Rev . 2007; (4): CD001395.
16. Newton KM, Reed SD, LaCroix AZ, và các cộng sự Điều trị triệu chứng vasomotor của mãn kinh với cohosh đen, multibotanicals, đậu nành, liệu pháp hoocmon, hoặc giả dược: một thử nghiệm ngẫu nhiên. Ann Intern Med . 2006; 145 (12): 869-879.
17. Frei-Kleiner S, Schaffner W, Rahlfs VW, và các cộng sự Cimicifuga racemosa khô trích chất ethanol trong các rối loạn mãn kinh: một thử nghiệm lâm sàng đối chứng giả dược mù đôi.Maturitas . 2005; 51 (4): 397-404.
18. Uebelhack R, Blohmer JU, Graubaum HJ, và các cộng sự Black cohosh và rong biển St. John cho những lời phàn nàn về thời kỳ đỉnh cao: một thử nghiệm ngẫu nhiên. Obstet Gynecol . 2006; 107 (2 pt 1): 247-255.
19. Verhoeven MO, van der Mooren MJ, van de Weijer PH, et al.Ảnh hưởng của sự kết hợp của isoflavone và Actaea racemosa Linnaeus lên các triệu chứng về thời kỳ đỉnh cao ở phụ nữ mãn kinh có triệu chứng khỏe mạnh: một nghiên cứu ngẫu nhiên, giả dược, giả dược mù đôi 12 tuần. Mãn kinh NYN . 2005; 12 (4): 412-420.
20. Thiếu máu T. Mãn kinh: xem xét các chất bổ sung chế độ ăn uống thực vật. Am J Med . 2005; 118 (suppl 12B): 98-108.
21. Wylie-Rosett J. Thời kỳ mãn kinh, vi chất dinh dưỡng và liệu pháp hoóc môn. Am J Clin Nutr. 2005; 81 (5): 1223S-1231S.
22. Borrelli F, Ernst E. Các liệu pháp thay thế và bổ sung cho giai đoạn mãn kinh. Maturitas . 2010; 66 (4): 333-343.
23. Kaunitz AM, Manson JE. Quản lý các triệu chứng mãn kinh.Obstet Gynecol . 2015, 126 (4): 859-876.
24. Báo cáo của NIH về Hội nghị Khoa học về Các hiện tượng và Quản lý Mất ngủ Mệt mỏi ở người trưởng thành. J Clin Sleep Med .2005; 1 (4): 412-421.
25. Sussman M, Trocio J, Best C, et al. Tỷ lệ các triệu chứng mãn kinh ở phụ nữ tuổi trung niên: những phát hiện từ hồ sơ y tế điện tử. BMC Womens Health . 2015, 15 (1): 1-5.

Nguồn: Managing the Vasomotor Symptoms of Menopause. US Pharm. 2016;41(9):8-11. Link