Thiếu hụt vitamin B12 ‘nên được xét nghiệm ở bệnh nhân sử dụng Metformin’

Dịch: DS. Nguyễn Quỳnh Anh, BV An Sinh

Hiệu đính: DS. Nguyễn Ngọc Vũ Nam, BV Nhi Quảng Nam

Nguồn: Medscape

Các bệnh nhân tiểu đường sử dụng metformin nên được đánh giá mức vitamin B12 thường xuyên để tránh tổn thương thần kinh ngoại biên, phát biểu từ các nhà nghiên cứu ở Anh sau khi phát hiện ra rằng phần đông bệnh nhân không được kiểm tra mức vitamin B12 và hầu hết cứ 10 người thì có 1 trong số đó bị thiếu hụt loại vitamin này.

Trong khi metformin được khuyến cáo là lựa chọn đầu tay để điều trị đái tháo đường type 2, nó liên quan tới sự thiếu hụt vitamin B12, điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh thần kinh ngoại biên.

Không là một tác dụng phụ rất nổi tiếng

Trong một nghiên cứu với hơn 150 phụ nữ đang mắc bệnh tiểu đường được trình bày tại hội nghị của Hiệp hội Nội tiết BES 2018 ở Glasgow, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng 64% chưa được xét nghiệm về sự thiếu hụt vitamin B12.

Hơn nữa, mặc dù có gần 10% bệnh nhân đã được phát hiện có sự thiếu hụt vitamin B12 nhưng chỉ có hơn 6%  là đang được điều trị.

Bác sĩ Kaenat Mulla, Bệnh viện Đại học Nottingham, Nottingham, người đứng đầu nghiên cứu, nói với Medscape News UK rằng cô ấy tin tưởng sự thiếu hụt vitamin B12 không được xét nghiệm một cách rộng rãi vì “đó không phải là một tác dụng phụ rất nổi tiếng”.

Cô ấy nói rằng “Chỉ khi bạn là một bác sĩ nội tiết thì bạn mới hiểu rõ về vấn đề này,” và chỉ ra rằng, nếu một bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường bị tổn thương thần kinh thì sẽ “quy cho thực tế là do họ bị tiểu đường”.

Hiện tại, không có một hướng dẫn chính thức nào về việc sàng lọc mức vitamin B12 ở bệnh nhân đang điều trị với metformin, mặc dù Hiệp hội Huyết học Anh khuyến cáo rằng nên kiểm tra nếu có nghi ngờ cao có sự thiếu hụt vitamin B12 trên lâm sàng.

Kiểm tra thêm B12

Tuy nhiên, bác sĩ Mulla muốn nhìn thấy các bệnh nhân đang sử dụng metform được kiểm tra sự thiếu hụt vitamin B12 thường xuyên hơn, và điều này sẽ được ghi nhận trong các bản cập nhật cho các hướng dẫn.

 Bác sĩ Mulla đã bình luận trong bản tin mới rằng “Chúng ta nên đảm bảo rằng sự thiếu hụt được điều trị thích hợp để tránh tổn thương thần kinh không hồi phục”.

Tuy nhiên, bà ấy nhấn mạnh rằng “metformin vẫn là lựa chọn điều trị tốt nhất cho bệnh nhân tiểu đường type 2” và điều họ nhận ra là “ không nên phản đối bệnh nhân dùng metformin, thay vào đó là khuyến khích các bác sĩ theo dõi mức vitamin B12 thường quy hơn, nhờ đó mà bất kì sự thiếu hụt nào cũng được điều trị nhanh chóng”.

Lí tưởng nhất, bác sĩ Mulla muốn thấy các bệnh nhân dùng metformin được xét nghiệm vitamin B12 trước khi bắt đầu điều trị, cũng như là trong quá trình điều trị.

Bà ấy đã nói với Medscape News UK rằng có một số nghiên cứu được trình bày tại hội nghị chỉ ra rằng sự thiếu vitamin B12 trước khi họ mắc bệnh tiểu đường “ảnh hưởng tới các mô mỡ và làm cho họ có nguy cơ kháng insulin cao hơn”.

Bà ấy nói thêm: “Nếu chúng ta cho bệnh nhân sử dụng metformin và nó làm gia tăng sự thiếu hụt vitamin B12, chúng ta không thực sự thành công trong việc điều trị”.

Chi tiết nghiên cứu

Trong giai đoạn đầu của nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã tiến hành đánh giá các bệnh nhân đã đăng kí tại phòng khám đa khoa ở Notttingham được chuẩn đoán mắc tiểu đường type 2 và đang điều trị bằng metformin.

Họ chọn mẫu gồm tất cả phụ nữ được kê đơn thuốc dưới dạng viên nén 500mg hoặc viên giải phóng kéo dài 500mg, tổng cộng là 157 bệnh nhân sẵn có để phân tích.

Bác sĩ Mulla giải thích rằng “không có lí do cụ thể” cho việc tại sao họ quyết định tập trung chủ yếu vào các bệnh nhân nữ, nhưng làm vậy để “đơn giản hóa” nghiên cứu và vì “dễ dàng hơn để chọn một trong hai”

Tuổi trung bình của những phụ nữ này là 63,4 tuổi.

Liều metformin phổ biến nhất là 2000mg mỗi ngày, và thời gian đã sử dụng thuốc trung bình là 6,4 năm. 60% bệnh nhân sử dụng liều metformin mức cao nhất, và trung bình họ đã sử dụng được 6,6 năm.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng 64% bệnh nhân chưa được kiểm tra mức vitamin B12. Thêm nữa, 6,4% đã được chuẩn đoán thiếu hụt vitamin B12 và đã được tiêm bổ sung vitamin B12.

Trong giai đoạn nghiên cứu tiếp theo, họ gửi thư và bảng mẫu kiểm tra máu cho bệnh nhân và mời họ đi xét nghiệm máu để xác định công thức máu một cách đầy đủ và mức vitamin B12 cũng như yếu tố nội tại.

Những người bệnh được kiểm tra định hằng năm thì trong vòng tháng tới thì họ sẽ được xét nghiệm trong lần theo dõi tiếp theo.

Kết quả

Nhóm nghiên cứu nhận thấy 72,2% bệnh nhân tuân thủ các xét nghiệm máu. Kết quả này đã tiết lộ rằng 5 bệnh nhân khác có thiếu hụt vitamin B12, thì 3 trong số đó cũng bị thiếu máu.

Do đó, người ta đã tính toán rằng, bằng cách kết hợp kết quả từ giai đoạn 1 và 2 của nghiên cứu, 9,6% phụ nữ có thiếu hụt vitamin B12.

Dựa trên những kết quả của họ, thực hành đã được thay đổi tại các trung tâm y tế, với tất cả các bệnh nhân tiểu đường thì đánh giá mức vitamin B12 nên là một phần của kiểm tra hằng năm.

Tuy nhiên, Faye Riley, nhân viên truyền thông nghiên cứu tại tổ chức Tiểu Đường Vương quốc Anh, bình luận với Medscape News UK qua mail: “ Điều quan trọng là các bác sĩ nhận thức được mối liên hệ giữa metformin và nguy cơ gia tăng của sự thiếu hụt vitamin B12”. Tuy nhiên, nghiên cứu trước đó đã kết luận rằng kiểm tra định kì mức vitamin B12 sẽ không hiệu quả về mặt chi phí hoặc lâm sàng cho những người sử dụng thuốc này .

Nghiên cứu cụ thể này chỉ giới hạn ở các quan sát từ một trung tâm y tế, vì vậy hiện tại là chưa đủ bằng chứng để đề xuất việc đánh giá các hướng dẫn hiện tại là cần thiết.

Các nhà nghiên cứu đang có kế hoạch mở rộng quy mô kiểm tra để làm cho các phát hiện của họ được vững chắc hơn trong một đoàn hệ lớn hơn.