Thực hành tốt hướng dẫn 9: Uống thuốc khi dạ dày rỗng, trong hoặc sau bữa ăn khi sử dụng thuốc tại nhà

Người dịch: SVD4. Nguyễn Thị Hoài Thúy

Hiệu đính: Lê Thị Liên – CH21, ĐH Dược Hà Nội.

Tại sao một số thuốc cần được uống trong hoặc sau bữa ăn, ngược lại một số thuốc nên được sử dụng khi dạ dày rỗng?

Dựa vào nhãn thuốc và tờ hướng dẫn sử dụng đôi khi được chỉ định thuốc uống trong bữa ăn hoặc sau bữa ăn, uống trước ăn hoặc dạ dày rỗng. Tại sao phải làm như vậy và vấn đề gặp phải nếu không thực hiện đúng những chỉ dẫn này?

Có thể biết được thuốc nào cần uống trong bữa ăn hoặc khi dạ dày rỗng bằng cách tra cứu electronic Medicines Compendium (eMC) trong tờ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất hoặc từ bản tóm tắt đặc tính của thuốc.

Những thuốc uống trong hoặc sau bữa ăn:

Có sáu lí do chính để uống thuốc trong hoặc sau bữa ăn:

• Các thuốc có thể gây buồn nôn hoặc nôn.
• Thuốc gây kích ứng.
• Các thuốc điều trị triệu chứng ở miệng hoặc cổ họng.
• Các thuốc hấp thu tốt hơn khi dùng cùng thức ăn
• Các thuốc chống tiểu đường
• Các Antacid ở bệnh nhân có triệu chứng thời gian ăn

Những thuốc gây buồn nôn hoặc nôn

Nhiều thuốc tốt hơn là nên uống sau bữa ăn để giảm thiểu tác dụng phụ.

Ví dụ :

• Allopurinol
• Bromocriptine
• Co –beneldopa (Madopar)

Những thuốc gây kích ứng:

Là nguyên nhân gây rối loạn đường tiêu hóa ví dụ như: khó tiêu,viêm hoặc loét. Mặc dù tốt hơn khi uống trong hoặc sau bữa ăn tuy nhiên một số thuốc có thể uống sau bữa ăn nhẹ, với vài chiếc bánh quy, một chiếc bánh sandwich hoặc với một ly sữa là được.

Ví dụ:

• Aspirin
• Thuốc chống viêm không steroid (ví dụ diclofenac, ibuprofen,…)
• Các steroid (ví dụ : prednisolone,hydrocortisonevà dexamethasone).

Những thuốc trị các triệu chứng ở miệng và/hoặc cổ họng

Nước súc miệng,những chế phẩm điều trị nấm miệng (ví dụ: dung dịch nystatin, gel miconazole) và điều trị loét miệng phải dùng sau bữa ăn. Nếu sử dụng trước bữa ăn thì bị rửa trôi trong khi ăn uống quá nhanh mà thuốc chưa đủ thời gian phát huy tác dụng.

Những thuốc hấp thu tốt hơn khi có mặt thức ăn

Một số thuốc cần thức ăn trong dạ dày để hấp thu tốt hơn vào máu .

Ví dụ các thuốc điều trị HIV như ritonavir, saquinavir và nelfinavir.

Các thuốc chống tiểu đường

Các thuốc điều trị tiểu đường thường uống quanh thời gian ăn. Nó làm giảm lượng đường trong máu có thể tăng cao sau khi ăn (tăng đường huyết) và tránh hạ quá thấp đường máu sau đó (hạ đường huyết). Một số thuốc được uống trước bữa ăn, một số uống cùng với bữa ăn và một số khác uống sau ăn.Thông tin chi tiết có thể tìm trong tờ hướng dẫn sử dụng hoặc xin lời khuyên từ các dược sĩ.

Các thuốc antacid ở những bệnh nhân có triệu chứng thời gian ăn

Khó tiêu, ợ nóng trong thời gian ăn có thể do dạ dày sản xuất quá nhiều acid khi thức ăn được đưa vào. Các antacid được uống ngay lập tức sau hoặc giữa bữa ăn có thể làm giảm tình trạng này.

Một số thuốc uống khi dạ dày rỗng

Hầu hết những thuốc phải uống khi dạ dày rỗng thì không được hấp thu tốt vào máu nếu có thức ăn trong dạ dày. Một vài ví dụ:

• Flucloxacilin
• Phenoxymethylpenicilin
• Oxytetracyline

Một số thuốc nên được uống một giờ trước khi ăn. Điều này giúp cho chúng được hấp thu trước khi thức ăn vào dạ dày. Nếu không làm như vậy thuốc sẽ giảm hoặc mất tác dụng. Vì vậy bác sĩ phải khuyên bệnh nhân uống thuốc đúng hướng dẫn.

Một số thuốc thuộc nhóm bisphosphonate được dùng để trị loãng xương, đặc biệt là ngay cả một lượng nhỏ nhất của thức ăn cũng gây ra ảnh hưởng rất nghiêm trọng. Bao gồm :

• Alendronic acid
• Sodium clodronate
• Disodium etidronate
• Ibandronic acid
• Risedronate sodium
• Tiludronic acid

Bisphosphonate không được uống trước khi ngủ. Những thuốc này thường phải uống vào buổi sáng trước khi ăn sáng, cụ thể như sau :

Một số thuốc tác dụng ở ruột, nó sẽ không có hiệu quả nếu sử dụng sau ăn .

Sucralfate là một ví dụ, nó bao các vết loét lại để làm lành chúng. Được uống ít nhất một giờ trước khi ăn hoặc nếu thay vì bao thức ăn thì mất tác dụng điều trị.

Mebeverine dùng giảm co thắt ruột trong khi ăn. Được uống trước ăn 20 phút để có thể phát huy tác dụng trước khi thức ăn vào dạ dày .

Tương tự, viên nang romoglicate sodium được uống trước ăn để giảm thiểu tối đa dị ứng thức ăn có thể xảy ra.

Đối với một số thuốc uống khi dạ dày rỗng để được hấp thu tốt hơn. Bác sĩ nên chọn thời gian thích hợp để chỉ định.

Tốt nhất là uống thuốc trước khi ăn sáng, nhưng cũng có một số thời điểm khác để dùng thuốc như:giữa buổi sáng , giữa buổi chiều và chuẩn bị đi ngủ. Bisphosphonate không được uống vào lúc đi ngủ.

Nguồn: Good Practice Guidance 9: Taking medicines on an empty stomach or with or after food in Care Homes. Oxfordshire Clinical Commissioning Group. Link