Xu hướng thuốc không kê đơn

Người dịch: Nguyễn Duy Phúc

Nguồn: http://www.pharmacytimes.com/publications/issue/2018/february2018/nonprescription-medication-trends

Các loại thuốc không kê đơn hàng năm cung cấp một giá trị khoảng 102 tỷ đô la Mỹ cho hệ thống chăm sóc sức khỏe của Hoa Kỳ. Trong số này, 77 tỷ là từ việc tiết kiệm đến phòng khám và 25 tỷ là kết quả của việc tiết kiệm thuốc¹. Ngoài ra, điều này cũng đóng vai trò ngày càng quan trọng bằng cách cung cấp cách thức tiếp cận dễ dàng với các loại thuốc có thể sử dụng an toàn mà không cần sự giúp đỡ của nhân viên y tế. Việc này có thể giúp cho người dùng tự kiểm soát được sức khỏe của họ trong nhiều tình huống. Năm người Mỹ trưởng thành sẽ có 4 người sử dụng thuốc không kê đơn, chủ yếu điều trị bệnh cấp tính. Các sản phẩm được bán ở hàng ‘’ top’’ vào năm 2016 là thuốc giảm đau, ợ nóng, đường hô hấp trên, sơ cứu và kem đánh răng, theo số liệu của Hiệp hội các Sản phẩm Chăm sóc Sức khỏe Người tiêu dùng (CHPA )². Do nhu cầu tiêu dùng và khả năng tiếp cận của các dược sĩ, các dược sĩ thường nhận được nhiều câu hỏi từ bệnh nhân về sự an toàn của các sản phẩm này. Giống như các sản phẩm kê đơn, FDA sẽ đánh giá và xem xét các sản phẩm không kê đơn. Các thuốc không kê đơn thường có các đặc điểm sau :

• Lợi ích của thuốc lớn hơn nguy cơ.
• Khả năng dùng sai và lạm dụng thuốc thì thấp.
• Người dùng có thể sử dụng chúng trong các bệnh tự chuẩn đoán.
• Thuốc được dán nhãn đầy đủ
• Không đòi hỏi sự can thiệp của nhân viên y tế để sử dụng an toàn và hiệu quả thuốc.

Một số thuốc không kê đơn được khuyến cáo sử dụng điều trị đầu tay, theo hướng dẫn lâm sàng. Bảng 1 liệt kê các loại thuốc phổ biến và hỗ trợ sử dụng chúng.

Sử dụng không hợp lý thuốc không kê đơn

Khi các kế hoạch chăm sóc sức khỏe thay đổi để giảm chi phí, việc sử dụng thuốc không kê đơn sẽ tăng lên. Do đó, các dược sĩ sẽ trở nên cần thiết hơn để giáo dục bệnh nhân sử dụng thuốc thích hợp. Hiện có hơn 100.000 sản phẩm không kê đơn trên thị trường và có hơn 1000 hoạt chất để chọn trong số đó. Điều này không tính đến các chế phẩm bổ sung chế độ ăn, vitamin và các sản phẩm không được FDA chấp thuận bán tại các nhà thuốc. Điều này có thể là quá nhiều đối với bệnh nhân đang tìm cách tự điều trị. Các dược sĩ phải giúp bệnh nhân sử dụng thuốc này an toàn. Khi được sử dụng thích hợp, các thuốc không kê đơn sẽ an toàn và hiệu quả. Sự tiện lợi và giá thành của thuốc không kê đơn khiến chúng hấp dẫn đối với hầu hết người cần điều trị. Tuy nhiên, 1 trong 5 người lớn tự dùng thuốc thừa nhận rằng dùng nhiều hơn liều khuyến cáo hoặc sử dụng thuốc nhiều hơn chỉ định trên nhãn. Rất ít người trong số này hỏi ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ về sử dụng hợp lý thuốc không kê đơn. Các dược sĩ nên tự quảng cáo mình là chuyên gia về OTC và thuyết phục người dùng tìm kiếm lời khuyên của mình. Việc sử dụng thuốc không kê đơn sẽ tiếp tục gia tăng, do đó điều quan trọng là các dược sĩ phải biết loại thuốc không kê đơn nào thường bị lạm dụng nhất, dù là cố ý hay vô ý. Bảng 2 liệt kê các hoạt chất phổ biến cùng với tác động tiêu cực đối với sức khỏe nếu dùng sai^8-10.

Chuyển từ thuốc kê đơn sang không kê đơn

Nhiều sản phẩm không kê đơn có sẵn hiện nay, trước đây chỉ có ở dạng kê đơn. Từ năm 1976, có 114 hoạt chất được chuyển thành không kê đơn từ dạng kê đơn. Sự chuyển đổi trong 10 năm qua đã được liệt kê trong bảng 3¹¹.

Nhờ vào sự chuyển đổi này, các gia đình có thể mua và sử dụng một cách rộng rãi các thuốc điều trị mà không cần tới bác sĩ. Khả năng tiếp cận và khả năng chi trả là hai thuộc tính quan trọng nhất được quan tâm bởi người dùng và hệ thống chăm sóc sức khỏe quốc gia. 7 trong số 14 sự chuyển đổi trong quá khứ thuộc loại dị ứng. Theo số liệu của CHPA số người bị dị ứng khi sử dụng các thuốc OTC tăng từ 66% (năm 2009¹¹) đến 75% (năm 2015). Các số liệu thống kê khác cho thấy rằng bất cứ khi nào có một sự chuyển đổi sản phẩm mới vào trong danh mục thì việc sử dụng sản phẩm đó trong danh mục sẽ tăng. Xem xét những điều sau :

• Việc mua và sử dụng liệu pháp thay thế nicotin tăng từ 150 – 200% trong năm đầu tiên của sự chuyển đổi. Sự tiếp cận được gia tăng đã giúp cho hàng chục ngàn người hút thuốc lá chuyển sang sử dụng các sản phẩm này để giúp họ bỏ thuốc lá và kéo dài tuổi thọ. Điều này là lợi ích xã hội trị giá 2 tỷ đô la Mỹ mỗi năm. Sự chuyển đổi sang liệu pháp thay thế nicotin đã dẫn đến 650.000 nỗ lực từ bỏ thuốc lá.
• Đối với các thuốc điều trị ợ nóng,bệnh nhân đã tiết kiệm được 174 đô la Mỹ mỗi năm ,khoản này bao gồm tránh được các chi phí cho đơn thuốc và thăm khám bác sĩ. Ngoài ra sự tiếp cận này cũng thúc đẩy việc tiết kiệm đến 750 triệu đô la Mỹ cho hệ thống chăm sóc sức khỏe.
• Sau khi các thuốc điều trị nấm âm đạo có sẵn ở dạng OTC, kết quả từ các nghiên cứu cho thấy rằng phụ nữ cũng như bác sĩ của họ đã nhận thấy nhiễm trùng tái phát.

Các số liệu thống kê cho thấy rằng dược sĩ nên có sự nhận thức lâu dài về sự chuyển đổi từ thuốc kê đơn sang thuốc không kê đơn để có thể giáo dục bệnh nhân tốt nhất. Với vai trò là dược sĩ, chúng ta phải nhận thức được những người nào thì nên sử dụng thuốc này và cần phải yêu cầu giáo dục thêm.

Những lưu ý đối với nhóm đặc biệt

Mặc dù các thuốc không kê đơn thì an toàn và hiệu quả khi sử dụng đúng, tuy nhiên dược sĩ phải chú ý nhiều hơn đến các nhóm đặc biệt như người già, trẻ em, và bệnh nhân mang thai, cũng như các bệnh kèm theo. Những bệnh nhân này cần được giáo dục thêm để đảm bảo rằng các thuốc không kê đơn này thích hợp cho họ. Ví dụ, bệnh nhân trên 65 tuổi đa số sẽ có những vấn đề về sức khỏe, điều này có thể là chống chỉ định đối với một số thuốc nhất định. Tuy nhiên, những người lớn tuổi lại tiêu thụ đến 40% lượng thuốc không kê đơn. Họ là nhóm có nguy cơ cao nhất về tác dụng phụ và tương tác thuốc. Các tác dụng phụ mà họ phải đối mặt bao gồm : lú lẫn, trầm cảm, té ngã, ảo giác và suy dinh dưỡng. Những người đang dùng thường xuyên 1 hoặc nhiều loại thuốc kê đơn, hoặc những người có các vấn đề sức khỏe; ví dụ như hen, bệnh phổi tắc ngẽn mãn tính, rối loạn đống máu, tiểu đường, phì đại tuyến tiền liệt, glaucom, gút, tăng huyết áp,các vấn đề về gan, thân, hoặc hệ thống miễn dịch, bệnh parkinson, các vấn đề tâm thần, các vấn đề về tuyến giáp, những người này nên nhận được sự tư vấn của dược sĩ trước khi sử dụng các thuốc không kê đơn. Trẻ em dễ gặp nguy cơ dùng sai thuốc hơn do việc không chủ tâm. Những sai sót về liều dùng ở trẻ em có thể là do sử dụng thiết bị đo lường không chính xác, kỹ thuật dùng thuốc không đúng, hoặc liều dựa vào tuổi. Đây là một lĩnh vực khác của dược sĩ nhằm giáo dục cho bệnh nhân về việc sử dụng thuốc không kê đơn an toàn và thích hợp.

Kết luận

Thuốc không kê đơn hiệu quả và an toàn nếu được sử dụng đúng. Dược sĩ cần đi đầu trong việc ngăn ngừa và xác định việc sử dụng sai thuốc là có chủ ý hay vô ý cũng như hiểu được vị trí của thuốc không kê đơn trong các liệu pháp trị liệu sao cho chúng ta có thể khuyến khích sử dụng các thuốc này an toàn và thông minh hơn.

Tài liệu tham khảo

1. Booz & Co. The value of OTC medicine to the United States. yourhealthathand.org/images/uploads/The_Value_of_OTC_Medicine_to_the_United_States_BoozCo.pdf. Published January 2012. Accessed January 3, 2018.
2. Consumer Healthcare Products Association. OTC sales by category 2013-2016. chpa.org/OTCsCategory.aspx. Accessed January 3, 2018.
3. American Academy of Otolaryngology. Clinical practice guideline: allergic rhinitis. wwwentnet.org/content/clinical-practice-guideline-allergic-rhinitis. Accessed January 3, 2018.
4. National Guideline Clearinghouse. Guidelines for the diagnosis and management of gastroesophageal reflux disease. guideline.gov/summaries/summary/43847/guidelines-for-the-diagnosis-and-management-of-gastroesophageal-reflux-disease. Published March 2013. Accessed January 3, 2018.
5. National Guideline Clearinghouse. Emergency contraception. guideline.gov/summaries/summary/38434/emergency-contraception?q=emergency+contraception. Published September 2012. Accessed January 3, 2018.
6. Siu AL. Behavioral and pharmacotherapy interventions for tobacco smoking cessation in adults, including pregnant women: U.S. Preventive Services Task Force recommendation statement. Ann Intern Med. 2015;163(8):622-634. annals.org/aim/article/2443060/behavioral-pharmacotherapy-interventions-tobacco-smoking-cessation-adults-including-pregnant-women. Accessed January 3, 2018.
7. National Guideline Clearinghouse. Final recommendation statement: folic acid for the prevention of neural tube defects: preventive medication. guideline.gov/summaries/summary/50619/final-recommendation-statement-folic-acid-for-the-prevention-of-neural-tube-defects-preventive-medication?q=neural+tube+defects. Published January 2017. Accessed January 3, 2018.
8. National Institute on Drug Abuse. Commonly abused drugs charts. drugabuse.gov/drugs-abuse/commonly-abused-drugs-charts. Updated July 2017. Accessed January 3, 2018.
9. National Institute on Drug Abuse. Drugs of abuse. drugabuse.gov/drugs-abuse. Accessed January 3, 2018.
10. Cooper RJ. Over-the-counter medicine abuse – a review of the literature. J Subst Use.2013;18(2):82-107. doi: 10.3109/14659891.2011.615002
11. Consumer Healthcare Products Association. Rx-to-OTC switch. chpa.org/Switch.aspx. Accessed January 3, 2018.